ВЕЖБАНКА VIII

ВЕЖБАНКА ЗА ОСМООДДЕЛЕНЦИ

ФИЗИЧКИ ВЕЛИЧИНИ

SI – СИСТЕМ НА МЕРНИ ЕДИНИЦИ

Научници кои дале придонес во дефинирање на некои физички величини, во нивна чест единиците мерки ги носат нивните имиња.

Научник	единица	физичка величина	формула
Никола Тесла	1T (тесла)	магнетна индукција	B = Φ / S
Вернер фон Сименс	1S  (сименс)	електрична спроводливост	G = 1 / R
Рудолф Херц	1Hz  (херц)	фреквенција	f = 1 / T
Чарлс Кулон	1К  (кулон)	количество електрицитет	q = I • t
Џемс Ват	1W  (ват)	моќност на ел. струја	P = U ∙ I
Александро Волта	1V  (волт)	електричен напон	U = A / q
Андре Ампер	1A   (ампер)	јачина на ел. струја	I = q / t
Џорџ Ом	1Ω  (ом)	електричен отпор	R = U / I
Џејмс Џул	1J  (џул)	работа на електрична струја	A = U ∙ I ∙ t
Мајкл Фарадеј	1F (фарад)	електричен капацитет	C = q / U
Вилхелм Вебер	1Wb (вебер)	магнетен флукс	Φ = U ∙ t
Џозеф Хенри	1H   (хенри)	индуктивност	D = U ∙ t / I

 Својствата на материите и нивните особини  со заедничко име се викаат физички величини. Физички величини  се: масата на телата, брзината , електричниот напон, отпорот, силата и многу други. Секоја физичка величина има своја големина која е нејзина квантитативна карактеристика. Покрај големина секоја физичка величина има и своја димензија која претставува нејзина квалитативна карактеристика претставена со нејзина мерна единица.

Сете физички величини и нивните единици мерки имаат свои ознаки – букви од латиничната или од грчката азбука. Споредувајќи ги големините на истородни физички величини вршиме мерења на физичките величини.

1960 година на XI – тата Меѓународна конференција за мерки е поставен метричкиот систем кој се користи скоро во целиот свет, познат како SI – систем кој содржи 7 основни и 2 дополнителни физички величини со нивни мерни единици.

Основните физички величини и нивните мерни единици се:
име	симбол	величина	дефиниција
килограм	kg	маса	Единицата за маса е еднаква на масата на меѓународниот прототип за килограм (еталон од платина и иридиум) чуван во Меѓународното биро за тегови и мерки (BIPM), во Севр, предградие на Париз.
секунда	s	време	Единицата за време претставува траење од точно 9192631770 периоди од зрачењето кое одговара на преминот меѓу две хиперфини нивоа од основната состојба на атомот на цезиум – 133.
метар	m	должина	Единицата за должина е еднаква на изминатиот пат којшто го минува светлината низ вакуум за време од 1/299792458 секунди.
ампер	A	Јачина на електрична струја	Единицата за јачина на електрична струја претставува постојана струја која, кога би се одржувала во два прави и паралелни проводници сместени во вакуум на меѓусебно растојание од еден метар со неограничена должина и занемарливо мал кружен пресек, би предизвикала меѓу нив сила еднаква на 2×10−7 њутни по метар должина.
келвин	K	температура	Единицата за термодинамичката температура (или апсолутна температура) е точно 1/273,16 од термодинамичката температура на тројната точка на водата
мол	mol	количество супстанција	Единицата за количество супстанција е количество на супстанција која содржи толку елементарни единки, колку што има атоми во 0,012 килограми од изотопот на чистиот јаглерод 12.  Оваа единица е приближно еднаква на 6,02214199×1023 (Авогадров број).
кандела	cd	јачина на светлината	Единицата за јачина на светлината е светлинската јачина во одреден правец од извор на светлина кој емитува монохроматско зрачење со фреквенција од 540×1012 херци и чијашто јачина на зрачењето во тој правец е 1/683  вати по стерадијан

Дополнителни единици се геометриските единици

радијан	rad	агол во рамнина	Единицата за агол во рамнина е агол еднаков на аголот помеѓу два радиуси кои од кружницата отсекуваат лак со должина еднаква на големината на радиусот
стерадијан	sr	просторен агол	Единицата за просторен агол е агол еднаков на просторниот агол кој имајќи врв во центарот на топка исекува на површината на таа топка површина со плоштина еднаква на плоштината на квадратот чија страна е радиусот на топката.

Со помош на основните и дополнителните физички величини и нивните единици се дефинираат сите други физички величини и нивни соодветни мерни единици кои се викаат изведени. Некои изведени и сложени мерни единици имаат меѓународно прифатени имиња и соодветни симболи. Со меѓународен договор е прифатено да се воведат и имиња и симболи за префикси на декадни множители со кои се формираат поголемите и децималните делови на мерните единици. 

10n	Префикс	Симбол	Кратка скала	Долга скала	Децимален еквивалент
1024	јота	Y	септилион	квадрилион	1 000 000 000 000 000 000 000 000
1021	зета	Z	секстилион	трилијарда (илјада трилиони)	1 000 000 000 000 000 000 000
1018	екса	E	квинтилион	трилион	1 000 000 000 000 000 000
1015	пета	P	квадрилион	билијарда (илјада билиони)	1 000 000 000 000 000
1012	тера	T	трилион	билион	1 000 000 000 000
109	гига	G	билион	милијарда (илјада милиони)	1 000 000 000
106	мега	M	милион		1 000 000
103	кило	k	илјада		1 000
102	хекто	h	сто		100
101	дека	da	десет		10
100	нема	нема	еден		1
10−1	деци	d	десети дел		0,1
10−2	центи	c	стоти дел		0,01
10−3	мили	m	илјадити дел		0,001
10−6	микро	µ	милионити дел		0,000 001
10−9	нано	n	билионити дел	милијардити дел	0,000 000 001
10−12	пико	p	трилионити дел	билионити дел	0,000 000 000 001
10−15	фемто	f	квадрили онити дел	билијардити дел	0,000 000 000 000 001
10−18	ато	a	квинтили онити дел	трилионити дел	0,000 000 000 000 000 001
10−21	зепто	z	секстилио нити дел	трилијардити дел	0,000 000 000 000 000 000 001
10−24	јокто	y	септилионити дел	квадрили јардити дел	0,000 000 000 000 000 000 000 001

Имињата на сите поголеми и помали мерни единици се прават кога пред основната мерна единица се стави соодветен префикс. Исклучок од ова правило имаме кај физичките величини маса и време.

 

Advertisements